PIT – Zakładam firmę, co wybrać?

Zakładając firmę (jednoosobową działalność gospodarczą) każdy podatnik stoi przed obowiązkiem i dylematem wyboru odpowiedniej formy opodatkowania. Do wyboru ma: zasady ogólne, podatek liniowy lub ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

1. Zasady ogólne/skala podatkowa

Wybór zasad ogólnych to inaczej opodatkowanie według skali podatkowej. Jest to domyślna forma opodatkowania dochodów przedsiębiorcy.Stosowanie tej formy, oznacza również konieczność zaprowadzenia odpowiedniej księgi podatkowej – podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

W razie braku wyboru formy opodatkowania przez samego przedsiębiorcę, urząd skarbowy uzna, że  dochody przedsiębiorcy są opodatkowane według skali podatkowej (zasady ogólne). Jest to bowiem domyślna forma opodatkowania takich dochodów.

Podatek płacony jest od osiągniętego w danym miesiącu/kwartale dochodu (tj. przychód pomniejszony jest o poniesione koszty). Należy jednak pamiętać, że w skali podatkowej obowiązuje tzw. kwota wolna od podatku (obecnie jest to 30.000 zł). Jeżeli więc przedsiębiorca nie osiąga innych dochodów według skali, dopiero osiągnięcie dochodu powyżej 30.000 zł w roku spowoduje wystąpienie podatku dochodowego. I będzie to odpowiednio 12% (jeżeli dochód roczny nie przekroczy 120.000 zł ) i 32% (powyżej dochodu rocznego 120.000 zł).

Opodatkowanie skalą podatkową działalności gospodarczej oznacza, że podatnik może osiągnąć zarówno dochód jak i stratę podatkową. Przy dochodzie, opodatkowanie wystąpi dopiero przy przekroczeniu 30.000 zł w roku podatkowym. Przy stracie podatkowej, podatek nie wystąpi w ogóle. Należy jednak pamiętać, że przy rozliczeniu rocznym, łączymy wszystkie dochody według skali podatkowej. Jeżeli posiadasz kilka źródeł przychodu na skali podatkowej (np. emerytura, etat, zlecenie, wynagrodzenie członka zarządu), zweryfikuj opłacalność tej formy opodatkowania z doradcą podatkowym.

Należy mieć świadomość, że przychodem wykazywanym w ewidencji podatkowej (podatkowa księga przychodów i rozchodów) są kwoty należne, nawet jeżeli nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane. Przychód podatkowy przedsiębiorcy powstaje więc, co do zasady, już w dacie wykonania usługi/sprzedaży towaru. Obecnie nie istnieje bowiem kasowa zasada rozliczania przychodów podatkowych. Na dzień niniejszej publikacji, trwają prace legislacyjne nad wprowadzeniem takiego prawa dla najmniejszych podatników (przychód/obrót do 250.000 EUR w roku podatkowym) od roku 2025.

Z kolei koszty w podatkowej księdze przychodów i rozchodów ewidencjonowane są, co do zasady, na podstawie otrzymanych przez podatnika faktur dokumentujących poniesiony przez niego koszt. Faktura taka powinna spełniać określone prawem wymagania merytoryczne, formalne i rachunkowe. Dodatkowo prawo podatkowe określa co może, a co nie może być kosztem podatkowym. Oznacza, że istnieją takie kategorie wydatków, które nie pomniejszają podatku do zapłaty. Przykładami takim mogą być:

–  koszty eksploatacji samochodów osobowych (częściowe),

– zakup/leasing samochodu osobowego powyżej 150.000 zł,

– koszty reprezentacji (np. alkohol jako prezent),

– odsetki od zaległości podatkowych,

– wydatki o charakterze osobistym przedsiębiorcy (a raczej to co organ podatkowy może uznać za taki wydatek).

Analizując opłacalność opodatkowania według skali podatkowej weź pod uwagę:

– wszystkie źródła przychodów w roku podatkowym oraz ich wysokość – zweryfikuj wykorzystanie kwoty wolnej od podatku czy możliwość przekroczenia drugiego progu podatkowego,

– przysługujące ulgi i zwolnienia podatkowe (np. wspólne rozliczenie z małżonkiem, dokonane darowizny, ulga na dzieci, ulga dla młodych).

Pamiętaj, że niekiedy wybór skali podatkowej, może okazać się niejako „przymusowy” – jeżeli przedsiębiorca utraci prawo do podatku liniowego lub ryczałtu, bądź też zwyczajnie nie oznaczy w ogóle formy opodatkowania, przy zakładaniu działalności gospodarczej (i nie zmieni wpisu w odpowiednim terminie).

2. Podatek liniowy

Wybór podatku liniowego, oznacza (tak jak i przy skali podatkowej) konieczność zaprowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.  Również i tutaj, podatek płacony jest od wypracowanego w danym miesiącu dochodu (a więc przychód pomniejszamy o poniesione koszty) lub brak podatku w razie straty.  W podatku liniowym nie obowiązuje jednak żadna kwota wolna od podatku. Podatek płacony jest w wysokości 19% dochodu przedsiębiorcy – niezależnie od kwoty tego dochodu (nie ma limitu dolnego ani górnego dochodu – jednak powyżej 1 miliona złotych przedsiębiorca może „załapać się” na dodatkową daninę solidarnościową).

Zasady rozliczania przychodów i kosztów podatkowych, są takie same – zarówno dla skali podatkowej jak i podatku liniowego. Regulują je bowiem te same przepisy – ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Pamiętaj, że opodatkowanie działalności gospodarczej według podatku liniowego wyklucza, co do zasady, z możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko. W rozliczeniu PIT36L nie możesz też skorzystać z ulgi na dziecko, chyba że posiadasz inne dochody opodatkowane według skali, gdzie będziesz mógł tę ulgę skonsumować.

Z uwagi na brak kwoty wolnej od podatku, ale i jednolitą 19% stawkę podatku (brak progów podatkowych), liniowy podatek będzie korzystny głównie dla podatników o względnie wysokich dochodach. Oczywiście należy kwotę łącznych dochodów analizować kompleksowo. Przykładowo bowiem wybór tej formy może być korzystny dla podatnika  łączącego wysoki dochód  z etatu (blisko drugiego progu skali) z przychodami z działalności gospodarczej (wybór podatku liniowego). Dla takiego podatnika, wybór opodatkowania działalności gospodarczej na skali podatkowej, powodowałby opodatkowanie 32% podatkiem. Pomimo więc nawet niskich dochodów z działalności na skali, wybór ten niekiedy i tak może być korzystny.

Można stracić prawo do opodatkowania podatkiem liniowym, jeżeli podatnik uzyska w roku podatkowym przychody z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub z tytułu udziału w spółce niebędącej osobą prawną, świadcząc usługi na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy (odpowiadające czynnościom na etacie). Utrata prawa do podatku liniowego następuje wstecznie – za cały rok podatkowy i powoduje obowiązek opodatkowania według skali podatkowej.

Pamiętaj – jeżeli chcesz wybrać opodatkowanie dochodów z działalności gospodarczej według stawki liniowej, musisz złożyć Naczelnikowi Urzędu Skarbowego pisemne oświadczenie. Musisz to zrobić:

– w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskasz pierwszy przychód z działalności gospodarczej w danym roku,

– do końca roku, gdy pierwszy przychód uzyskasz w grudniu danego roku – w przypadku rozpoczynania działalności.

Oświadczenie o wyborze opodatkowania podatkiem liniowym możesz złożyć w urzędzie skarbowym lub CEIDG – zmieniając swój wpis.

3. Ryczałt ewidencjonowany

W ramach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, mogą rozliczyć się podatnicy, którzy w minionym roku podatkowym uzyskali przychód nieprzekraczający 2 000 000 euro. Limit ten dotyczy zarówno podatników prowadzących działalność gospodarczą indywidualnie jak i w formie spółki (cywilnej, jawnej) – wówczas limit ten będzie dotyczył łącznego przychody wszystkich wspólników.

Przy ryczałcie ewidencjonowanym, kategorią opodatkowania jest przychód (a nie dochód jak w skali czy podatku liniowym). Ta forma może być korzystna dla podatników działających w branży o wysokiej rentowności (nisko poziom kosztów). Przykładem może być usługowa branża budowlana, gdzie najczęstszą stawką podatkową jest 5,5%. I to właśnie właściwa stawka ryczałtu decyduje o efektywności tej formy opodatkowania. Stawki te określone są w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Stawka ryczałtu jest różna w zależności od rodzaju prowadzonej działalności (od 2% przychodu aż do 17%). Przykładowo:

1. Usługi z zakresu opieki zdrowotnej (lekarze, pielęgniarki, stomatolodzy), usługi architektonicznej i inżynierskie – opodatkowane są stawką 14%,
2. Kupno i sprzedaż nieruchomości – 10%,
3. Najem – 8,5% do 100.000 zł przychody i 12% powyżej tej kwoty,
4. Usługi budowlane – 5,5%,
5. Sprzedaż ruchomych środków trwałych – 3%,
6. Sprzedaż nieruchomości – środków trwałych – 10%.

Ryczałtowcy opłacają podatek od przychodu, a nie od dochodu. Oznacza to, że poniesione wydatki nie wpływają na pomniejszenie podatku należnego. Ryczałt wyklucza, co do zasady, z możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko. W rozliczeniu PIT28 nie możesz też skorzystać z ulgi na dziecko, chyba że posiadasz inne dochody opodatkowane według skali, gdzie będziesz mógł tę ulgę skonsumować.

Z ryczałtu nie mogą korzystać osoby, które:

– osiągają w całości bądź części przychody z prowadzenia apteki,

– osiągają w całości bądź części przychody z działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,

– osiągają w całości bądź części przychody z działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych,

– wytwarzają wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym – z wyjątkiem wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii.

Z opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych nie skorzystasz w roku podatkowym, w którym podejmujesz działalność po zmianie:

– z działalności wykonywanej samodzielnie na działalność wykonywaną w formie spółki z małżonkiem,

– z działalności wykonywanej w formie spółki małżonków na działalność wykonywaną przez jednego lub każdego z małżonków,

– z działalności prowadzonej samodzielnie przez jednego małżonka na działalność prowadzoną samodzielnie przez drugiego małżonka,

– jeżeli przed zmianą którykolwiek z małżonków opłacał z tytułu prowadzenia tej działalności podatek dochodowy na zasadach ogólnych. W takim przypadku ryczałt będzie można wybrać dopiero w kolejnym roku podatkowym.

Czasowo nie możesz również korzystać z opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, jeśli rozpoczynasz prowadzenie działalności samodzielnie lub w formie spółki i w ramach tej działalności będziesz sprzedawać towary handlowe lub wyroby bądź świadczyć usługi na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy.

Jeżeli chcesz wybrać opodatkowanie dochodów z działalności gospodarczej według ryczałtu, musisz złożyć Naczelnikowi Urzędu Skarbowego pisemne oświadczenie. Musisz to zrobić:

– w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskasz pierwszy przychód z działalności gospodarczej w danym roku,

– do końca roku, gdy pierwszy przychód uzyskasz w grudniu danego roku – w przypadku rozpoczynania działalności.

Oświadczenie o wyborze opodatkowania możesz złożyć w urzędzie skarbowym lub CEIDG – zmieniając swój wpis.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych może być korzystną formą opodatkowania dla podatników, którzy nie ponoszą wysokich kosztów prowadzenia działalności gospodarczej. Ponadto może to być dobre rozwiązanie dla przedsiębiorców, którzy chcą ograniczyć wysokość składki zdrowotnej.

A co ze składką zdrowotną?

Wybór formy opodatkowania to nie tylko stawka podatku. Od 2023 r. nieodłącznym elementem wyboru powinna być również weryfikacja wysokości składki zdrowotnej. Brak możliwości odliczenia jej od podatku, spowodował, że w praktyce składka zdrowotna stała się podatkiem (dodatkowym obciążeniem przedsiębiorcy).

Wysokość składki zdrowotnej dla przedsiębiorcy opodatkowanego:

1. Skalą podatkową – wynosi 9% wypracowanego dochodu miesięcznego, nie mniej niż minimalna składka zdrowotna (liczona jako 9% od minimalnego wynagrodzenia za pracę na 1 stycznia roku składkowego – obecnie 9% z 4242 zł = 381,78 zł),
2. Podatku liniowego – wynosi 4,9% wypracowanego dochodu miesięcznego, nie mniej niż minimalna składka zdrowotna (liczona jako 9% od minimalnego wynagrodzenia za pracę na 1 stycznia roku składkowego – obecnie 9% z 4242 zł = 381,78 zł). Tu przedsiębiorca do określonej kwoty (w 2024 – 11.600 zł) może zaliczyć zapłaconą składkę zdrowotną w koszty podatkowe.
3. Ryczałtu ewidencjonowanego – tu składka zdrowotna określana jest kwotowo i zależy od kwoty przychodu w roku podatkowym (kalendarzowym):

– do 60.000 zł – 419,46 zł,

– do 300.000 zł – 699,11 zł,

– powyżej 300.000 zł – 1.258,39 zł.

W przypadku opodatkowania na zasadach ryczałtu, przychód należy śledzić na bieżąco i w razie przekroczenia danego progu przychodu już za miesiąc, kiedy nastąpiła taka sytuacja, trzeba uiścić składkę zdrowotną w wyższej wysokości. Dopłata za pozostałe miesiące następuje w maju następnego roku, w rozliczeniu rocznym składki zdrowotnej.

Na moment niniejszej publikacji, trwają rozmowy i ustalenia w kwestii zmian w składce zdrowotnej (powrót do kwotowej zryczałtowanej formy tej składki, bez uzależniania jej od kwoty dochodu przedsiębiorcy), jednakże brak jest konkretów w tym zakresie. W razie zmian, będziemy informować.

Wnioski

Nie jest możliwa zmiana formy opodatkowania dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego. Rokiem podatkowym osoby fizycznej jest zawsze rok kalendarzowy. Oznacza to, że jeżeli nie trafiłeś w jednym roku z daną formą, w kolejnym może to zmienić (do 20. lutego następnego roku podatkowego).

Podejmując decyzję o formie opodatkowania,  każdy podatnik powinien indywidualnie przeanalizować swoją sytuację. To co dla jednego będzie dobre, nie oznacza, że dla każdego będzie to optymalne rozwiązanie. Jeżeli Twoja sytuacja nie jest typowa lub też masz wątpliwości, skontaktuj się z doradcą podatkowym.

Pamiętaj też, że wybór formy opodatkowania jest obowiązkowy dla każdego przedsiębiorcy. Nie jest to równoznaczne z wyborem lub obowiązkiem opodatkowania VAT – to dwie niezależne kwestie, o czym możesz przeczytać w kolejnym wpisie: ZROZUMIEĆ VAT: CZY MAM OBOWIĄZEK REJESTRACJI?

Niniejsze podsumowanie ma charakter ogólny i nie stanowi porady podatkowej. Stan prawny jest aktualny na dzień publikacji artykułu. W przypadku zainteresowania poszczególnymi zagadnieniami, zapraszamy do kontaktu.